Zapadni Balkan i NATO usmjereni jedni ka drugima

BRISEL, BANJALUKA – Region zapadnog Balkana je strateški najvažniji za NATO jer se nalazi u srcu Evrope, a još uvijek bezbjednosno u potpunosti nije obuhvaćen bezbjednosnim kišobranom Alijanse.

Protivnici NATO-a u Evropi i van nje često ističu da NATO želi da prisili sve zemlje regiona da postanu članice, što nije tačno, jer postoji nekoliko zemalja Evrope – Austrija, Irska i Švajcarska – koje nisu članice, niti to žele postati, ali NATO-u ne predstavljaju rizik ni po kojem osnovu, niti na njih postoji pritisak da im se pridruže. Iako je tačno da NATO preferira članstvo, ono što najviše želi je da u svojim unutrašnjim granicama ima prijateljske zemlje, čija je vojna i bezbjednosna politika usklađena s Alijansom.

Prirodna težnja zemalja okruženih NATO-om, kao što su zemlje u regionu, takođe treba da bude njegovanje dobrih odnosa s Alijansom jer je to jedini vojni blok kojim su okruženi. Zato je važno da vojske tih zemalja budu u potpunosti usklađene s NATO standardima i u stanju da zajedno s vojnicima Alijanse provode misije u svijetu.

Na zapadnom Balkanu jedino Srbija, barem prema zvaničnim dokumentima i obavezujućim zakonskim propisima, ne želi da postane članica, i to za Alijansu ne predstavlja problem jer Srbija održava redovne vježbe i druge vrste aktivnosti s Alijansom, a na međunarodnom planu pomaže strateškim ciljevima Alijanse, kao što je, na primjer, pitanje vojne saradnje s Ukrajinom. Ukoliko bi Srbija željela da formira bezbjednosne saveze s drugim vojnim blokovima u svijetu, to bi predstavljalo bezbjednosni rizik i za Srbiju i za NATO, zbog čega je važno da vlast u Srbiji, bez obzira na to koje je partije činile, nastavi da održava dobre odnose s NATO-om jer je to jedini logičan interes, posebno imajući u vidu ulogu NATO-a u zaštiti srpskog stanovništva na Kosovu.

Važan segment bezbjednosti u regionu je odnos EU i NATO-a, posebno imajući u vidu činjenicu da je EU prije 20 godina izrazila želju da preuzme veću odgovornost za bezbjednost u regionu. Zbog toga je NATO ustupio vojnu misiju SFOR u BiH EU kroz misiju EUFOR “Althea” 2004. godine, a sada će vojno neutralna Austrija komandu nad EUFOR misijom prepustiti Mađarskoj, koja je članica NATO-a, ali još uvijek nije glasala za primanje Švedske u Alijansu, što dovodi do napetosti u odnosima među saveznicima.

Prema Strateškom konceptu NATO-a, usvojenom prošle godine, NATO EU vidi kao “jedinstvenog i ključnog partnera za NATO”, i poziva na “ojačano strateško partnerstvo” između najvećeg vojnog i političkog bloka Zapada u budućnosti.

Dok je Velika Britanija bila dio EU, u evropskim dokumentima se više insistiralo na proširenju i primanju zemalja u NATO (evroatlantskim integracijama). Nakon izlaska Velike Britanije, koja je ujedno izašla i iz evropske vojne misije u BiH, EU se više fokusirala na izgradnju pravne države, ekonomske reforme i na temeljna ljudska prava, dok se NATO ozbiljnije počeo baviti izgradnjom političkih odnosa sa zemljama regiona i ubrzanjem puta u članstvo za Sjevernu Makedoniju, koja je duži niz godina bila blokirana.

EU je nastavila da pruža pomoć Oružanim snagama BiH, kao na primjer kroz nedavnu dodjelu 20 miliona evra u sklopu Zajedničke bezbjednosne i odbrambene politike, što pokazuje da EU pitanje bezbjednosti na zapadnom Balkanu i dalje uzima ozbiljno. Nakon početka rata u Ukrajini, koji i NATO i EU vide kao neisprovociranu rusku agresiju na međunarodno priznatu Ukrajinu, saradnja između EU i NATO-a ponovo je počela da se popravlja, a u kojem smjeru će ti odnosi ići, vidjeće se u narednom periodu.

U velikoj mjeri to će zavisiti od sposobnosti Zapada da nastavi podršku Ukrajini, ali i od unutrašnjih odnosa u EU i političko-bezbjednosnim odlukama koje će donijeti zemlje članice, kao i od buduće političke dinamike u SAD. Ishod svih ovih procesa će imati posljedice na BiH i na region u godinama koje su pred nama.

(Objavljivanje ovog teksta je dijelom finansirano grantom Ministarstva spoljnih poslova Sjedinjenih Američkih Država (Department of State). Mišljenja, nalazi i zaključci koji su ovdje navedeni pripadaju autorima i ne odražavaju nužno mišljenja, nalaze i zaključke Ministarstva spoljnih poslova Sjedinjenih Američkih Država)