Prva pruga u Bosni i Hercegovini puštena je u saobraćaj na današnji dan, prije 151 godinu, 24. decembra 1872. godine, i to kolosijek od Banje Luke do Dobrljina dug 101,6 kilometara.
Izgrađena je kao dio Carigradske magistrale koja je prema planovima Turske, trebala povezati Carigrad s Bečom. Naime, nakon posjete Evropi turski sultan Abdul Aziz Han je donio odluku o gradnji željezničke pruge koja bi povezivala Istanbul sa Bečom, pa je tako u proljeće 1871. godine započela izgradnja pruge od Dobrljina do Banje Luke.
Bila je to pruga normalnog kolosijeka, na kojoj je izgrađeno 13 mostova, od kojih su dva bila željezna. U ložionici u Banjoj Luci bilo je pet lokomotiva. Dvije su bile izrađene u fabrici Hanomag u Hannoveru u Njemačkoj, a tri u fabrici Tubize u Belgiji. Saobraćaj na ovoj pruzi obustavljen je 14. novembra 1875. godine zbog nedovoljnog broja putnika i roba.
Poslije Berlinskog kongresa 1878. godine Austrougarska je okupirala Bosnu i Hercegovinu i odmah počela intenzivnu gradnju pruga. Već u septembru te godine, započeta je gradnja uzane pruge od Bosanskog Broda do Sarajeva. Desetog dana septembra 1878. godine, u Derventi je osnovana prva direkcija bosanskohercegovačkih željeznica, pod nazivom “Direkcija carskih i kraljevskih bosanskih željeznica”. Osoblje Direkcije sačinjavalo je sedam austrougarskih oficira i vojnih činovnika, 30 civilnih činovnika iz Austrougarske i veći broj drugog osoblja – isključivo stranaca. Domaći radnici su bili pomoćno osoblje.
Iz Rumunije, gdje je završavana pruga uzanog kolosjeka Temišvar-Oršava, prebačene su lokomotive i raspoloživi vagoni, vlasništvo firme “Higel i Sagel” koja će graditi i pruge u Bosni. Ta okolnost je odredila budući karakter bosanskohercegovačkih pruga, a to su bile uzane pruge kolosijeka 0,76 m.
Prugu za Derventu gradilo je 40 inžinjera i 4.000 radnika, a trasa je imala nekoliko vrlo teških tačaka. Nije bilo vremena za izradu bilo kakvih tehničkih studija i elaborata. U prvoj fazi izgrađene pruge, stepen tehničke ispravnosti bio je na najmanjem mogućem tehničkom nivou i jedva je zadovoljavao minimum za bezbojedno odvijanje saobraćaja.
